"θα έκανα": τι χρόνος είναι;

4.2. Η περίπτωση των συνδυασμών του θα με παρελθοντικούς τύπους
Πώς θα τους κατατάσσατε τους παρακάτω συνδυασμούς; Είναι τύποι παρελθοντικοί ή μελλοντικοί;
θα έκαναν, θα ήρθε, θα περνούσαν, θα έλεγε, θα άκουσες, θα τρέχαμε, θα μιλήσαμε, θα δίνατε, θα έκλαιγες, θα τραγουδήσατε, θα είχαμε πέσει
Με βάση τους τυπικούς ορισμούς που είδαμε παραπάνω, φαίνονται να είναι ταυτόχρονα μελλοντικοί (λόγω του θα) και παρελθοντικοί (λόγω των καταλήξεων ή/και της αύξησης). Επομένως η απάντηση ως προς τα τυπικά τους χαρακτηριστικά είναι αυτή: εφόσον έχουν τα χαρακτηριστικά ΚΑΙ των δύο κατηγοριών, ανήκουν ΚΑΙ στους μελλοντικούς ΚΑΙ στους παρελθοντικούς τύπους.
Ως προς τη χρονική αναφορά τους στην πράξη, υπάρχουν λίγες περιπτώσεις που πράγματι κάποιοι από αυτούς τους τύπους (συγκεκριμένα ΟΧΙ οι συνδυασμοί θα + αόριστος) μπορεί να εκφράζουν το μέλλον στο παρελθόν:
Ήξερε πως θα επέστρεφε μετά από δύο χρόνια.
Φαινόταν από μικρή πως θα γινόταν μεγάλη ζωγράφος.
Του είχαν πει πως θα είχε τελειώσει η μετακόμιση πριν από το καλοκαίρι.

Σε πολλές άλλες περιπτώσεις όμως τα δύο αυτά χαρακτηριστικά δεν φαίνεται να συνδυάζονται – και η χρονική αναφορά είναι μάλλον παρελθοντική:
Θα κοιμόταν και για αυτό δεν ήρθε στο χτεσινό μάθημα.
Όποτε τον συναντούσε, θα του έλεγε και κάποιο ανέκδοτο.
Αν είχε χρήματα, θα παντρευόταν.

Προσέξτε επίσης ότι μόνο οι συνδυασμοί τού θα με τον παρατατικό και τον υπερσυντέλικο έχουν αυτή την ευελιξία. Οι συνδυασμοί του θα με τον αόριστο αναφέρονται πάντα στο παρελθόν και πάντα πιθανολογικά:
Θα κοιμήθηκε και γι’ αυτό δεν ήρθε.
Θα ήρθε, θα άκουσε τι λέγαμε, θα θύμωσε και θα έφυγε.
Ακριβώς επειδή είναι πιθανολογική η ερμηνεία τους είναι πολύ πιο εύκολο να σκεφτούμε παραδείγματα στο τρίτο πρόσωπο παρά στο δεύτερο ή στο πρώτο.

Τέλος, επειδή η χρήση τους δεν είναι σχεδόν ποτέ ξεκάθαρα χρονική, συνήθως δεν κατατάσσονται στους χρόνους του ρήματος (αλλά θεωρούνται τύποι του παρατατικού, του αορίστου και του υπερσυντέλικου που απλώς συνοδεύονται από το θα).