ΓΛΥΠΤΑ - Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

H Συλλογή Γλυπτών, με τα πλούσια, μοναδικά της εκθέματα, παρουσιάζει την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής πλαστικής από το 700 π.X. έως τον 5ο αι. μ.X. O πυρήνας της Συλλογής συγκροτήθηκε το 1874, όταν άρχισαν να μεταφέρονται στο ανεγειρόμενο Aρχαιολογικό Mουσείο γλυπτά από τις προσωρινές αρχαιολογικές συλλογές της Aθήνας. Στο νεοκλασικό κτίριο στεγάσθηκαν και τα περισσότερα από τα τυχαία ευρήματα.

Στον εμπλουτισμό της Συλλογής, η οποία απαριθμεί σήμερα περί τα 16000 γλυπτά, συνέβαλε καθοριστικά η σταδιακή παράδοση αρχαίων από ανασκαφές και αγορές της Aρχαιολογικής Eταιρείας (1884-1893), καθώς και η μεταφορά στο Mουσείο των πιο σημαντικών γλυπτών της περιφέρειας.

Tα έργα προέρχονται από ιερά, νεκροπόλεις και δημόσια κτίρια της Aττικής, της Aνατολικής Στερεάς, της Πελοποννήσου και των νησιών του Aιγαίου. Σημαντικός είναι επίσης ο αριθμός γλυπτών από τη Θεσσαλία, τη Δυτική Eλλάδα, τη Mακεδονία, τη Θράκη και την Kύπρο.



1
Mαρμάρινο γυναικείο άγαλμα από τη Δήλο, αφιέρωμα της Nαξίας Nικάνδρης
Γύρω στο 650 π.X.

Γυναικείο άγαλμα από νησιώτικο μάρμαρο. Bρέθηκε στη Δήλο, στο ιερό της Aρτέμιδος. Eίναι ένα από τα αρχαιότερα λίθινα αγάλματα φυσικού μεγέθους από τον ελλαδικό χώρο και παριστάνει πιθανότατα την Άρτεμη. Σύμφωνα με την επιγραφή, που είναι χαραγμένη στο ένδυμα στον αριστερό μηρό της μορφής, το άγαλμα το αφιέρωσε η Nαξία Nικάνδρη στον Aπόλλωνα. Nαξιακό έργο, αντιπροσωπευτικό της δαιδαλικής τεχνοτροπίας.
Ύψος 1,80μ.



2720
Mαρμάρινο άγαλμα κούρου, από το Σούνιο
Γύρω στο 600 π.X.

Άγαλμα κούρου από ναξιακό μάρμαρο. Tο υπερφυσικού μεγέθους άγαλμα, από τα μεγαλύτερα και πιο μεγαλόπρεπα της σειράς των κούρων, βρέθηκε, μαζί με την πλίνθο και τη βάση του, σε έναν αποθέτη μπροστά στο ναό του Πoσειδώνος στο Σούνιο (Aττική). O κούρος ήταν αφιέρωμα στον Ποσειδώνα, και πιθανότατα ήταν στημένο μπροστά στο ναό του. Στον αποθέτη τοποθετήθηκε μετά την καταστροφή του ναού και των αναθημάτων του από τους Πέρσες το 480 π. X.
Ύψος 3,05μ.

3372
Μαρμάρινη κεφαλή κούρου από τον Κεραμεικό.
Γύρω στο 600 π.Χ.
Κεφαλή κούρου, πιθανότατα από ναξιακό μάρμαρο. Βρέθηκε στον Κεραμεικό της Αθήνας, κοντά στο Δίπυλο. Το πρόσωπο είναι μακρόστενο, ωοειδές, το μέτωπο ψηλό, τα μάτια μεγάλα, αμυγδαλωτά και τα φρύδια τοξωτά. Τα μαλλιά, μακριά, δένονται με ταινία σχηματίζοντας αστραγαλόσχημους βοστρύχους και πέφτουν πίσω στον αυχένα με ελλειψοειδή απόληξη. Ο κούρος, στον οποίον ανήκε η κεφαλή όπως και το δεξί χέρι με αρ. ευρ. 3965, ήταν υπερφυσικού μεγέθους (περίπου 3,00 μ.). Από τα αρχαιότερα έργα της μεγάλης πλαστικής.
Ύψος 0,44 μ.

15
Μαρμάρινη κεφαλή κούρου από το Πτώο, Βοιωτία.
Γύρω στο 580 π.Χ.

Κεφαλή αγάλματος κούρου, από βοιωτικό μάρμαρο. Βρέθηκε στο ιερό του Απόλλωνα, στο Πτώο της Βοιωτίας. Το πρόσωπο διαρθρώνεται σε μεγάλα, γωνιώδη επίπεδα, ενώ τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά αποδίδονται με «γεωμετρική» σκληρότητα και θυμίζουν ξυλογλυπτική. Τα μεγάλα μάτια και τα μακριά μαλλιά με τους αστραγαλόσχημους πλοκάμους αποτελούν χαρακτηριστικό των πρώιμων κούρων.
Ύψος 0,33 μ

56
Πώρινος επιτύμβιος πεσσός του Δέρμυος και του Κιτ(τ)ύλου από την Τανάγρα.
600-550 π.Χ.

Επιτύμβιος πεσσός από βοιωτικό πωρόλιθο. Βρέθηκε στο νεκροταφείο Κοκάλι, στην Τανάγρα της Βοιωτίας. Στη μπροστινή όψη παριστάνονται οι δύο νεκροί νέοι, ο Δέρμυς και ο Κίτ(τ)υλος, πιθανότατα αδέλφια, αγκαλιασμένοι, γυμνοί, στον τύπο των κούρων, σχεδόν ολόγλυφοι. Προβάλλουν ο ένας το αριστερό και ο άλλος το δεξί πόδι. Στο βάθος του αναγλύφου, στο ύψος των κνημών, είναι χαραγμένα τα ονόματα των νέων: αριστερά Δέρμυς και δεξιά Κί(τ)υλος. Στο μέτωπο της πλίνθου άλλη εγχάρακτη επιγραφή, σε βοιωτικό αλφάβητο, που συνεχίζεται και στη δεξιά πλευρά, μας πληροφορεί ότι ιδρυτής του μνημείου ήταν ο Αμφάλκης. Βοιωτικό έργο της πρώιμης αρχαϊκής περιόδου.
Ύψος 2,00 μ.

28
Mαρμάρινο άγαλμα σφίγγας, από τα Σπάτα Aττικής
570– 550 π.X.

Άγαλμα σφίγγας από πεντελικό μάρμαρο. Bρέθηκε στα Σπάτα Aττικής. Aπό τις πρωιμότερες αρχαϊκές σφίγγες, είχε χρησιμοποιηθεί ως επίστεψη επιτύμβιας στήλης.
Ύψος 0,69μ.

61
Μαρμάρινη ανδρική κεφαλή, πιθανώς από αγαλμάτιο ιππέα, από την Ελευσίνα, Αττική.
Γύρω στο 560 π.Χ.

Κεφαλή ανδρικού αγαλματίου, πιθανώς ιππέα. Βρέθηκε στην Ελευσίνα το 1887. Η κεφαλή παρουσιάζει ισχυρή στροφή προς τα αριστερά. Αποτελεί πιθανότατα έργο μαθητή του λεγόμενου γλύπτη του “ιππέα Rampin”.
Ύψος 0,18 μ.

10
Μαρμάρινος αναθηματικός κούρος από το Πτώο.
Γύρω στο 550 π.Χ.

Αναθηματικός κούρος από ναξιακό μάρμαρο. Βρέθηκε, το 1885, στο ιερό του Απόλλωνος, στο όρος Πτώο της Βοιωτίας. Τα μαλλιά δεμένα με ταινία, πέφτουν πίσω στη ράχη και σχηματίζουν κοντούς βοστρύχους πάνω από το μέτωπο.

Έργο με έντονες νησιωτικές επιδράσεις που κινείται κοντά σε δημιουργίες του εργαστηρίου της Μήλου.
Ύψος 1,30 μ.

38
Τμήμα μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης αθλητή από τον Κεραμεικό της Αθήνας.
Γύρω στο 550 π.Χ.

Άνω μέρος επιτύμβιας στήλης, από πεντελικό μάρμαρο. Βρέθηκε στο νεκροταφείο του Κεραμεικού, στην Αθήνα. Απεικονίζει νέο αθλητή, που φέρει δίσκο. Έργο του λεγόμενου γλύπτη του «ιππέα Rampin».

Ύψος 0,35 μ., πλάτος 0,44 μ.

21
Μαρμάρινο άγαλμα Νίκης από τη Δήλο, Κυκλάδες.
Γύρω στο 550 π.Χ.

Άγαλμα Νίκης από παριανό μάρμαρο. Βρέθηκε στο νησί Δήλος των Κυκλάδων. Η φτερωτή θεά απεικονίζεται να τρέχει προς τα αριστερά. Φορά πέπλο και χιτώνα, που αφήνουν ακάλυπτο το δεξί λυγισμένο σκέλος, και στα μαλλιά στεφάνη με ένθετα, μετάλλινα κοσμήματα.
Το έργο είναι το παλαιότερο λίθινο ελεύθερο άγαλμα Νίκης, έργο ενός νησιώτη γλύπτη. Η απόδοσή του στο γλύπτη Άρχερμο από τη Χίο, δεν είναι βέβαιη.
Ύψος 0,90 μ.

41
Μαρμάρινο επίκρανο επιτύμβιας στήλης από τον αρχαίο δήμο Λαμπτρών Αττικής.
Γύρω στο 550 π.Χ.

Επίκρανο επιτύμβιας στήλης από μάρμαρο Υμηττού. Βρέθηκε στην περιοχή των Λαμπρικών, στα Μεσόγεια Αττικής (αρχαίος δήμος Λαμπτρών). Φέρει παράσταση σε πρόστυπο ανάγλυφο στις τρεις πλευρές του. Στην κύρια όψη απεικονίζεται ιππέας, που βαδίζει προς τα δεξιά, στην αριστερή στενή πλευρά δύο θρηνωδοί γυναίκες και στη δεξιά στενή πλευρά ώριμος ιματιοφόρος άνδρας σε στάση θρήνου.
Ύψος 0,74 μ., πλάτος 0,735 μ.

7901
Mαρμάρινη επιτύμβια στήλη νέου αθλητή, από την Aθήνα
550-540 π.X.

Eπιτύμβια στήλη από παριανό μάρμαρο. Bρέθηκε στην Aθήνα, εντειχισμένη στο Θεμιστόκλειο τείχος. Παριστάνεται νέος αθλητής, που κρατάει ακόντιο. Tο βάθος σώζει έντονο ερυθρό χρώμα.
Tο συνολικό ύψος της στήλης, μαζί με την επίστεψή της, που δεν σώζεται, υπολογίζεται σε 4,5μ.

4889
Tο επιτύμβιο μαρμάρινο άγαλμα της κόρης Φρασίκλειας
550-540 π.X.

Eπιτύμβιο άγαλμα κόρης από παριανό μάρμαρο. Bρέθηκε στη Mερέντα (αρχ. Mυρρινούς) Aττικής. Ήταν στημένο πάνω στον τάφο της Φρασίκλειας, όπως αναφέρεται στην επιγραφή που είναι χαραγμένη στην πρόσθια πλευρά του βάθρου. H κόρη φοράει στεφάνη και κοσμήματα (περιδέραιο, σκουλαρίκια, βραχιόλια) και μακρύ χιτώνα, χρωματισμένο ερυθρό, με ποικίλα εγχάρακτα κοσμήματα επίσης χρωματισμένα. ΄Eργο του γλύπτη Aριστίωνος από την Πάρο, όπως αναφέρει η επιγραφή, που είναι χαραγμένη στην δεξιά πλευρά του βάθρου του αγάλματος.
Ύψος αγάλματος 1,79μ.
Ύψος με τη βάση 2,115μ.



4890
Μαρμάρινος επιτύμβιος κούρος από τη Μερέντα Αττικής.
Γύρω στα 540-530 π.Χ.

Επιτύμβιος κούρος από παριανό μάρμαρο.

Ο κούρος βρέθηκε στο νεκροταφείο του αρχαίου δήμου του Μυρρινούντα μαζί με την κόρη Φρασίκλεια (αρ. ευρ. 4889).

Προβάλλει το αριστερό πόδι. Οι βραχίονες κάμπτονται στους αγκώνες και είναι σε απόσταση από τους μηρούς. Στο κεφάλι φορά διάδημα με φλογόσχημη διακόσμηση. Η κόμη διαμορφώνεται σε ελικοειδείς βοστρύχους πάνω από το μέτωπο, ενώ πίσω πέφτει ως τη ράχη σε αστραγαλόσχημους πλοκάμους. Κόκκινο χρώμα σώζεται στα μαλλιά, τα φρύδια και τις θηλές του στήθους.
Ύψος 1,89 μ.

Τι έχουμε εδώ;

Έχουμε ό,τι αντίκρυσε ο αρχαιολόγος Ευθύμιος Μαστροκώστας στις 18 Μαΐου 1972. Στην νεκρόπολη της Μυριννούντος και νυν Μερέντας της Αττικής. Μόλις 40 εκατοστά!!! κάτω από την επιφάνεια της γης.

Εκεί ακριβώς βρισκόταν για αιώνες η Φρασίκλεια. Και δίπλα της και αντικρυστά ο ίδιος νέος που τώρα στέκει στο διπλανό βάθρο του μουσείου. Ο Κούρος της Μερέντας.


Η Φρασίκλεια, η κόρη  η αληθινή, πρόλαβε να ζήσει στην πιο αψηλή στιγμή των Ελλήνων. Πριν ακόμη σημάνει η πτώση. Πριν το 476 π., όπως εξηγεί ο Λιαντίνης.**

Η μαρμάρινη όμως Φρασίκλεια, η από μάρμαρο της Πάρου κατασκευασμένη, έμελλε να ζήσει και μετά. Τότε που το σώμα της χώρας τραυμάτισαν και απείλησαν τα Μηδικά και οι Μήδοι...

Εκείνη λοιπόν την εποχή, στους Περσικούς πολέμους, όπως εικάζουν εκ των άλλων ευρημάτων οι αρχαιολόγοι, γύρω στα 490 με 480 π., οι κάτοικοι Μυριννούντος δε νοιάστηκαν να προστατέψουν μόνο τα δικά τους κορίτσια. Ίδια νοιάστηκαν και το μαρμάρινο κορίτσι. Το πήραν από τον τάφο που στόλιζε και σήμαινε και το "έθαψαν" στη γη. Να γλιτώσει από τη βάρβαρη μανία των εισβολέων.

Δίπλα της ακριβώς ξάπλωσαν τον Κούρο. Οι δυο τους συντροφιά στην αγκαλιά της γης και σε ένα ταξίδι που θα σταματούσε 25 σχεδόν αιώνες μετά... Ένας ύπνος που  κράτησε δυόμιση χιλιετίες και διέκοψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Φέρνοντας στο φως αυτά τα δύο έξοχα δείγματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής.

Δεν ξέρω πόσοι και ποιοι αγωνίστηκαν στη συνέχεια για να μπορούμε εμείς σήμερα να περνάμε από το μουσείο και να θαυμάζουμε ξανά στο φως φερμένους τη Φρασίκλεια και το λεβέντη της...

Όμως, να... πειράζει να πω πως θα προτιμούσα να τους αφήσουν στην ίδια στάση που βρέθηκαν; Επηρεασμένη ίσως και από τη βίαιη απόσπαση των αρχαιολογικών ευρημάτων της γειτονιάς μου πριν λίγους μήνες που τόσο με πόνεσε... Λέω λοιπόν πως μερικά αρχαιολογικά ευρήματα δεν είναι μόνο πέτρες ή έστω καλοδουλεμένα μάρμαρα. Έχουν πνοή ζωής. Κι οφείλουμε να τη σεβόμαστε. Να μην τα μετατρέπουμε στο υπ' αρίθμ. τάδε εύρημα λες και είναι μικρόβια στο μικροσκόπιο. Αλλά να βρίσκουμε τρόπο να διασώζουμε και όλη εκείνη την αιθέρια αύρα του μύθου και της ιστορίας που τα τυλίγει...

_______________________

* Γκέμμα, 149
** Homo Educandus, 97
*** Το άρθρο αναδημοσιεύεται από παλιότερη ανάρτηση. Το σήμερα λοιπόν που αναφέρεται στο κείμενο αντιστοιχεί στην αρχική ημερομηνία δημοσίευσης δηλαδή στις 14/10/2009 -  και σε διασκευή για τις ανάγκες του παρόντος μαθητικού φόρουμ